Tragikomedia

Haendel określił formę swej opery jako dramma per musica in tre atti (dramat muzyczny w trzech — Przeboje mistrzów aktach). Według pojęć dzisiejszych nazwalibyśmy Xerxesa raczej tragikomedią. Kompozytor posłużył się był włoskim librettem napisanym przez Niccola Minato. Już dwaj mistrzowie włoscy wcześniej ten sam tekst wykorzystali: Pietro Francesco Cavalli (1602—1676) w operze Serse (premiera w Wenecji w 1654) oraz Giovanni Battista Bononcini (1670— —1747), dla którego przeróbki libretta dokonał Silvio Stampiglia (opera Xerse, premiera w Rzymie w 1694). Tę samą przeróbkę Stampiglii wziął na swój warsztat Haendel. Jak odnotował Charles Burney już w 1785 roku, Haendel zapożyczył od swego poprzednika nie tylko tekst.. Opera Serse (Xerxes) w ogóle wykazuje silne podobieństwa do dzieła Bo- nonciniego i „nawet sławne Larghetto ma swój wzór w Adagio Bononciniego z tymi samymi słowami”. Haendel skomponował swoją operę na zamówienie J. J. Heideggera, antreprenera Teatru Haymarket w Londynie. Pracę rozpoczął w nocy z 25 na 26 grudnia 1737 roku, akt I ukończył 9 stycznia, akt II 25 stycznia, całość zaś gotowa była 14 lutego 1738. Prapremiera odbyła się 15 kwietnia 1738 na scenie King’s Theatre Haymarket. Xerxesa śpiewał Gaetano Majorano (zwany Caffarelli), Arsamenę — Antonia Marchesini (zwana La Lucchesina). Opera nie odniosła większego sukcesu u publiczności. Powtórzono ją tylko czterokrotnie, czym Haendel bardzo się trapił, zwłaszcza że jego interesy pozostawały w opłakanym stanie: był o krok od bankructwa i więzienia za długi. Choć liczba przedstawień była mała i mogła świadczyć o artystycznej porażce, londyński wydawca John Walsh nie zawahał się natychmiast wydać opery drukiem.